Rambo PM, czyli osobowość typu A w projekcie

Bycie PM’em to niełatwe zadanie, stresogenne, wymagające pewnych predyspozycji, zarówno tych indywidualnych, osobowościowych, jak i tych międzyludzkich. Może być stale inspirujące i rozwijające lub – zależnie od naszej osobowości – może być polem nieustającej walki. No właśnie…

Do napisania tego artykułu zainspirowały mnie badania prowadzone przez wielu psychologów (prekursorem był kanadyjski lekarz, William Osler), a także amerykańskich kardiologów, dotyczące zależności między typem osobowości a zachorowalnością na pewne rodzaje chorób. Badania te dowodzą, iż wiele chorób może mieć związek z cechami osobowości i wynikającymi z nich wzorcami zachowań oraz sposobami radzenia sobie ze stresem. Poszłam o krok dalej, zastanawiając się, czy i jak dany typ osobowości wpływa na zarządzanie projektami.

Powiedz mi na co chorujesz, a powiem Ci kim jesteś

Wyróżniono 4 typy osobowości i towarzyszące im zachorowania.

• Choroby układu krążenia i choroby serca występują o osób dążących do perfekcji, rywalizujących, żyjących w stresie i pośpiechu – osobowość typu A.
• Typ „zdrowy” – osobowość pozbawiona cech osobowości typu A – osoba cierpliwa, nastawiona na współpracę, przyjacielska, życzliwa, radząca sobie z emocjami – osobowość typu B.
• Choroby nowotworowe – zapadają na nie osoby cierpliwe, mało asertywne, raczej kooperatywne, uległe, skrywające negatywne emocje – osobowość typu C.
• Choroby somatyczne, np. choroba wieńcowa, cukrzyca, łuszczyca, astma częściej występują u osób ze skłonnością do przeżywania silnych, negatywnych emocji takich jak gniew, lęk, irytacja, wrogość, wycofanie społeczne spowodowane obawą przed odrzuceniem – osobowość typu D.

Gdybym miała wybrać spośród tych 4 typów osobowość odpowiadającą najczęściej występującym cechom project managera, wskazałabym typ A lub B – moim zdaniem te 2 osobowości najlepiej odnajdują się w tej roli lub ta rola właśnie takich cech wymaga (typ B) lub takie cechy wyzwala (typ A).

Typ osobowości a styl zarządzania

O ile typ B, jako ten zrównoważony emocjonalnie, jest pracownikiem pożądanym na każdym stanowisku, o tyle typ A jest zdecydowanie negatywnym bohaterem – uciekając się do nomenklatury medycznej – zaburzonym somatycznie. Zachowanie typu A to typ osobowości, charakteryzującej się wysokim poziomem stresu, wywołanym presją czasu, tendencją do zachowań rywalizacyjnych, wysokim poziomem ambicji, agresywnością i wrogością wobec innych. Osoba z WZA (wzór zachowania A – przyp. autora) postrzega otoczenie jako zagrażające i żyje w nieustannej reakcji alarmowej (fazie stresu).*

Osobowości typu A zdradzają również oznaki zewnętrzne (mowa ciała), takie jak gestykulacja, sposób mówienia i poruszania się:

• Szybki chód, zaciśnięte dłonie, zgarbiona postawa,
• Szybki sposób mówienia,
• Wybuchowość, pobudliwość,
• Widoczna ekspresja na twarzy (napięte mięśnie twarzy).

Niestety, wszędzie tam, gdzie jest niska świadomość inteligencji emocjonalnej i wpływu takiej osobowości na zespół, znajdzie ona dla siebie miejsce na stanowisku kierownika projektów.

Jest to osobowość, która zdecydowanie zaprzecza osobowości współczesnego lidera i mądrego managera. Typ rywalizacyjny, destrukcyjny, agresywny… Gdy zamykam oczy, widzę w nim Rambo – jednoosobową armię do zabijania, która swą siłą rażenia niszczy wszystko.

Jak widać powyżej, te 2 typy osobowości determinują zupełnie inny styl zarządzania projektami, jak również inne pojmowanie projektu. Możemy mówić o stylu autorytarnym i współpracującym. Styl autorytarny możliwy jest dzięki posiadanej wiedzy – przedstawiciel tego stylu zarządzania nie musi dbać o sympatię zespołu, ponieważ od zespołu oczekuje jedynie wykonywania swoich poleceń. Styl współpracujący opiera się na ludziach i relacjach między nimi, korzysta z wiedzy zespołu.

Typ A napędzany jest iluzorycznym poczuciem spełnienia zawodowego oraz przekonaniem, że działając w ten sposób, odnosi sukces. Oczywiście jest to krótkowzroczne myślenie, ponieważ kwestią czasu są pojawiające się problemy zdrowotne i obniżenie produktywności. Sam typ osobowości również jest blokerem rozwoju. Dlaczego? Przypomnij sobie, czytając ten wpis: „Porzuć perfekcjonizm – satysfakcja gwarantowana.”

Jaki PM, taki projekt

Praca PM’a wyzwala pewne cechy i zachowania, buduje w pewien sposób osobowość, uaktywnia nieznane pokłady, uruchamia pewne zachowania w sytuacjach stresowych. Ale projekt to nie wojna, nie pole walki, ani nie misja ratowania świata. Zespół to nie armia uzbrojonych po zęby żołnierzy. Projekt to komunikacja, impasy, konflikty, emocje, decyzje. To ludzie i ich zachowania, to mechanizmy nimi rządzące, uprzedzenia, doświadczenia, zmienne nastroje. To energia i pewna chemia, którą krąży między nami. To sport drużynowy – nie da się go zrealizować w pojedynkę. To przedsięwzięcie relacyjne – oparte na ludziach i relacjach między nimi. W końcu projekt to synergia wielu osób… lub jej brak. Aby się powiódł, trzeba mieć świadomość istoty zespołu i umiejętność gry zespołowej, przy jednoczesnym wysokim poziomie wzajemnej akceptacji i szacunku, a także przy zachowaniu zdrowego dystansu, w tym również do siebie. W końcu projekt tworzą ludzie, ale to PM naznacza go swoją osobowością.

Po 5 latach zarządzania projektami mam tę perspektywę, która śmiało pozwala mi powiedzieć, że postawiłam na zespół – na ludzi, na kompetencje miękkie, na inteligencję emocjonalną, na relacje, na zaufanie. Skąd ta konkluzja? Z obserwacji dotyczących różnić w zarządzaniu i w samym pojmowaniu projektu. Czasem najłatwiej zdefiniować siebie poprzez odniesienie do innych. Łatwiej stwierdzić, że jesteś typem B, skoro wiesz, że nie jesteś typem A :)

Co zrobić, jeśli dosięgnie Cię typ A?

Jeśli jesteś osobowością typu A:

• Stosuj zasadę zaufania (choćby ograniczonego), porzuć kontrolę (monitoruj efekty) – to oszczędność czasu, czysta ekonomia!
• Współpraca to nie słabość, tylko umiejętność – opanuj ją
• Nie rywalizuj – „Nie staraj się tak za wszelką cenę być silny. Siła odgradza nas od innych ludzi.” /Wiesław Myśliwski, „Kamień na kamieniu”/
• Postaw na ludzi, wtedy liczby zaczną się zgadzać – nie odwrotnie
• Nie wydawaj wyroków, nie jesteś sędzią; staraj się zrozumieć przyczyny, zamiast oceniać objawy
• Mierz wysoko, ale nie za wysoko – to dla spokojnego snu
• Naucz się odpuszczać, złap dystans – jest dla Twojego zdrowia tym, czym świeże powietrze dla płuc
• Uśmiechnij się – to nic nie kosztuje, a wiele dzięki temu możesz zyskać :)

Jeśli pracujesz z osobowością typu A:

• Staraj się być zawsze dobrze przygotowany, a przynajmniej sprawiaj takie wrażenie – improwizacja to też sztuka ;)
• Nie ulegaj presji, walcz o to, co według Ciebie jest słuszne – bierność jest wrogiem postępu, strach osłabia Twoją pozycję strategiczną
• Spróbuj zjednać zespół dla swoich pomysłów (ale nie buntuj go)
• W rozmowie bądź pewny siebie, patrz rozmówcy prosto w oczy, używaj rzeczowych argumentów
• Kiedy postawa „Rambo” Cię irytuje, wyobrażaj go sobie w różowej piżamce w misie :)
• Nie daj się!

* https://pl.wikipedia.org/wiki/Osobowość_typu_A

Podczas pisania tego postu korzystałam z opracowania Mariusza Kubata “Typ osobowości A,B,C,D oraz podatność na choroby” (http://www.psychologiawygladu.pl/2015/06/typ-osobowosci-abcd-podatnosc-na-choroby.html)